Zespół Szkół w Koziegłowach

MOVE DEUTSCH

MOVEDEUTSCH

Innowacja pedagogiczna z języka niemieckiego

pt. Rusz niemiecki (tyt. org. Move Deutsch)

Autor: mgr Iwona Saleta

Miejsce realizacji: Liceum Ogólnokształcące im. M. Skłodowskiej – Curie w Koziegłowach

Czas realizacji: lata 2021/22, 2022/23

Spis treści

1. Wstęp

2. Założenia organizacyjno – programowe

3. Adresaci innowacji pedagogicznej

4. Cele i założenia innowacji

5. Metody i techniki pracy

6. Treści programowe z języka niemieckiego realizowane w trakcie innowacji

7. Ewaluacja pracy

8. Warunki realizacji innowacji

1.Wstęp

DLACZEGO MŁODZI POLACY WCIĄŻ SŁABO ZNAJĄ JĘZYKI OBCE?

Jest rzeczą oczywistą, że znajomość języków obcych w dzisiejszych czasach jest tak niezbędna jak posiadanie prawa jazdy czy umiejętność obsługi komputera. Tyle tylko, że opanowanie techniki prowadzenia samochodu oraz podstaw technik informatycznych wymaga znacznie mniej czasu niż komunikatywne opanowanie języka obcego.

Autorzy podstawy programowej oraz podręczników do nauki języków obcych dwoją się i troją by dostosować kształt aktów prawnych oraz materiałów dydaktycznych do założeń EUROPEJSKIEGO SYSTEMU OPISU KSZTAŁCENIA JĘZYKOWEGO (załącznik 1), który jest jednolitym w całej Europie aktem i jasno określa zakres kompetencji językowych na danym poziomie. Można powiedzieć, że polskie akty prawne dotyczące systemu kształcenia językowego nie odbiegają od ESOKJ, ale niestety tylko w teorii. Praktyka wynikająca ze specyfiki polskiej szkoły jest wręcz zatrważająca. Powszechne i niestety prawdziwe jest przekonanie, że jeśli chcesz nauczyć się języka obcego musisz mieć na to dużo pieniędzy oraz czasu.

Czy naprawdę tylko 47% absolwentów polskich uczelni wyższych może jedynie komunikować się w stopniu podstawowym językiem angielskim ? (CBOS 2019), podczas, gdy niemal każdy, kto legitymuje się wyższym wykształceniem w krajach chociażby byłego Związku Radzieckiego mówi biegle w jednym języku obcym i komunikatywnie w drugim języku.

W żadnym z krajów UE poza Polską nie ma miejsca niekonsekwencja w kształceniu językowym oraz cykliczna czasami wręcz całkowita eliminacja określonych języków obcych ze szkół. Dopiero od roku 2009 istnieje obowiązek nauki drugiego języka obcego i to dopiero dla trzynastolatków. Powtarzalność słowa „dopiero” w poprzednim zdaniu zawiera sedno problemu.

Tymczasem w krajach UE istnieje mapa kształcenia językowego, tak, aby młodzi ludzie mówili nie tylko po angielsku, ale również w innych językach. W Polsce natomiast panuje pod tym względem całkowita dowolność. Według polskich przepisów jest możliwe, aby uczeń np. w szkole podstawowej miał język niemiecki jako wiodący, w szkole ponadpodstawowej zmienił go na angielski, a na maturze obrał francuski. Natomiast na studiach bez problemu może pojawić się na lektoracie z języka rosyjskiego. Jest to dość absurdalne, ale niestety powszechne i gwarantuje kalectwo językowe oraz duże trudności w opanowaniu, któregokolwiek z języków obcych w przyszłości już w dorosłym życiu, kiedy jest to z naukowego punktu widzenia i tak bardzo trudne.

Aż 44% Polaków wciąż nie włada żadnym językiem obcym. Co trzecia osoba w kraju może pochwalić się znajomością wyłącznie jednego z nich, a tylko 1 % posługuje się dwoma językami obcymi. Wypadamy tu dość blado na tle innych krajów europejskich.

W wyniku badań przeprowadzonych przez naukowców z University College w Londynie wiadomo, że nauka języków obcych wpływa na szare obszary w naszym mózgu. Są to rejony, które odpowiadają za przetwarzanie informacji. Co więcej, udowodniono, iż opanowanie języka w młodym wieku w najbardziej znaczący sposób wpływa na rozwój intelektualny.

Wniosek z tego taki, że najlepiej zachować konsekwencję w doborze języków obcych przez cały okres edukacji. Niezbędna jest również rozwijanie u uczniów świadomości po co uczą się języków obcych, tak aby nie traktowali lekcji angielskiego, czy jakiego kol wiek innego języka obcego tylko w kategorii przedmiotu szkolnego, z którego należy uzyskać pozytywną ocenę.

Rodzice, którzy mają świadomość istniejącego w systemie kształcenia językowego chaosu oraz znaczenia wczesnego rozpoczęcia nauki w odpowiednich warunkach na początku drogi szkolnej ich dziecka, a do tego dysponują jeszcze odpowiednimi środkami mogą wysłać swoją pociechę do szkoły językowej, czy na prywatne lekcje. Chociaż te metody są bardzo popularne, to niestety bardziej realne dla środowisk wielkomiejskich.

Co można, zatem zrobić, aby nie przekreślić szans ucznia już na starcie?

Trzeba bardzo rozsądnie wykorzystać, to, co jest nam dostępne w naszej małej lokalnej społeczności, wytworzyć u uczniów i rodziców odpowiednią motywację, tak aby duża rola znajomości języków obcych nie była tylko pustym sloganem.

2. Założenia organizacyjno - programowe

KILKA POWODÓW DLA, KTÓRYCH KSZTAŁCENIE W GRUPIE REALIZUJĄCEJ INNOWACJĘ WPŁYNIE POZYTYWNIE NA EFEKTYWNOŚĆ KOMUNIKACJI.

• Podczas gdy nauczyciele realizujący podstawę programową zmuszeni są wymagać od swoich uczniów często skomplikowanej gramatyki, na zajęciach innowacyjnych naucza się gramatyki komunikatywnej, która stwarza możliwość wyrażenia np. teraźniejszości, przeszłości, przyszłości, życzenia, prośby rozkazu itd. bez nadmiernego zagłębiania się w strukturę np. czasów gramatycznych.

• Podczas gdy na tradycyjnej lekcji odnośnikiem do struktur języka obcego jest język ojczysty, ze względu na niską motywację uczniów, uczestnicy innowacji zapominają podczas lekcji o swoim ojczystym języku, zwłaszcza, gdy pochodzi on z innej grupy języków i porównywanie jakichkolwiek struktur wprowadza tylko chaos. Często porównuje się struktury dwóch języków będących dla ucznia językami obcymi, jeśli uczy się obydwóch. Utrwala to struktury języka wiodącego i daje pewny punkt odniesienia dla struktur nowo przyswojonych.

• Motywacja uczniów na tradycyjnych lekcjach jest bardzo zróżnicowana. Często język obcy jest traktowany tylko i wyłącznie w kategoriach szkolnego przedmiotu, z którego ocena liczy, lub, co gorsza nie liczy się do średniej. Krótko mówiąc ocena jest najważniejsza. W innowacji językowej liczy się tylko to, co umiem naprawdę i dlaczego się w ogóle uczę.

• Motywacja nauczycieli oraz koncentracja na procesie innowacji jest znacznie wyższa, niż w trakcie tradycyjnej lekcji, gdzie muszą oni pokonać często szereg obiektywnych przeszkód, aby w ogóle móc rozpocząć lekcje jak np. zaprowadzenie dyscypliny

• Na zajęciach innowacyjnych grupa jest mało liczna, mocno zmotywowana. Nie występują trudności obiektywne jak ciasnota, hałas, niezdyscyplinowani uczniowie itp..

3. Adresaci innowacji pedagogicznej

Bezpośrednimi adresatami innowacji są uczniowie klasy II Liceum Ogólnokształcącego im. M. Skłodowskiej – Curie w Koziegłowach, którzy chętnie uczą się języka niemieckiego i zamierzają osiągnąć zdolność komunikowania się w tym języku. Uczniowie ci posiadają dość szeroki zakres słownictwa oraz wysoki poziom umiejętności w obszarze czterech sprawności językowych, co znacznie ułatwi im realizację innowacji.

4.Cele i założenia innowacji

NAJWAŻNIEJSZE JEST, ŻEBY……..,

CZYLI JAKIE SĄ CELE, ZADANIA i OCZEKIWANE EFEKTY PROGRAMU?

CELE POŚREDNIE

 Obudzenie właściwej świadomości językowej. Każdy uczeń powinien potrafić odpowiedzieć na pytanie, po co uczę się języka obcego.

• Ukierunkowanie uczniów na dwujęzyczność.

• Minimalizacja używania języka ojczystego w procesie przyswajania języka obcego.

• Nauka struktur drugiego języka obcego w oparciu o analogiczne struktury z języka obcego wiodącego.

• Przyswajanie struktur leksykalnych tylko i wyłącznie w oparciu o konkretne i bardzo typowe sytuacje życia codziennego

• Wzbogacenie oferty edukacyjnej szkoły.

• Uatrakcyjnienie zajęć lekcyjnych.

• Podniesienie jakości pracy szkoły.

• Popularyzacja języka niemieckiego wśród młodzieży

• Podniesienie wyników nauczania w zakresie języka niemieckiego.

CELE GŁÓWNE

• Przełamanie bariery językowej u uczniów.

• Efektywna poprawa umiejętności mówienia w języku niemieckim.

• Efektywna poprawa rozumienia ze słuchu przekazów w języku niemieckim.

• Prezentacja umiejętności językowych w „miasteczku językowym” (w poszczególnych jego stacjach będzie można się porozumieć tylko w języku niemieckim).

ZADANIA

• Stworzenie silnie zmotywowanej do nauki grupy językowej.

• Dostosowanie metod pracy nauczania języka obcego w zależności od wieku oraz stopnia zaawansowania uczniów w języku niemieckim.

• Stworzenie szczegółowych katalogów: tematów, tekstów słuchanych, scenek dialogowych dostępnych w Internecie, kart pracy oraz niezbędnych do komunikacji struktur gramatycznych dla języka niemieckiego ze względu na stopień zaawansowania.

• Ocena umiejętności uczniów przed realizacją programu wg wytycznych [ESOKJ].

• Monitorowanie poprawy umiejętności komunikowania się uczniów w języku niemieckim w konkretnych sytuacjach językowych wg wytycznych [ESOKJ] na poziomach A1,A2,B1 i B2 z wykluczeniem ocen

• Stworzenie planu i terminu organizacji „miasteczka językowego”, jako podsumowania każdego roku kształcenia językowego według niniejszej innowacji.

5. Metody i techniki pracy

Dla właściwej realizacji niniejszej innowacji można zastosować proponowane techniki i metody, przy czym należy pamiętać o dostosowaniu stopnia trudności materiału i tempa pracy oraz uwzględnieniu dysfunkcji uczniów. Uczeń z dysleksją – to często uczeń bardzo zdolny

1. Praca z tekstem

Komunikat-Reakcja (rozumienie ze słuchu)

Niezmiernie ważny jest tu dobór tekstów oraz prezentacja ich odpowiednich fragmentów (prezentacja całości tekstu powoduje u ucznia poczucie całkowitego chaosu i założenie już z góry, że i tak nic nie zrozumie). Bardzo zadawalające efekty przynosi prezentacja krótkich i zwięzłych, ale jednocześnie treściwych komunikatów. Chodzi tu głównie o wypowiedzi w trybie rozkazującym, zwroty w formie grzecznościowej oraz krótkie pytania oznaczające się w życiu codziennym dużą frekwencją występowania. Nagrania często trzeba preparować samodzielnie, dla dostosowania tempa. Można to również zaproponować uczniom zdolnym jako pracę dodatkową.

Przykładowe komunikaty:

Pomóż mi! – Hilf mir!

Przestań! – Hör auf!

Chodź! – Komm!

Jedz! – Iss!

Pokaż mi! – Zeige mir!

Co o tym myślisz? – Was denkst du daran?

Chciałbym poprosić/kupić/zamówić– Ich möchte bitten/kaufen/bestellen…

Komunikaty zostały dla pewności zanotowane i przetłumaczone, ale uczeń przyswaja je sobie przede wszystkim ze słuchu, poprzez ich wielokrotne odsłuchiwanie i powtarzanie za nauczycielem. Dopiero, kiedy jest w stanie przetłumaczyć ćwiczone wcześniej komunikaty w obie strony, czyniąc to ustnie, przystępujemy do ćwiczenia reakcji na wcześniej wyuczone frazy, w sposób podobny jak wyżej.

Najlepsza metodą sprawdzającą opanowanie określonych fraz jest odgrywanie ról w konkretnych dialogach.

Czytanie tego, co ważne

Niezbędnym narzędziem do efektywniejszego czytania dla ucznia jest marker. Należy zaznaczyć uczniowi w tekście te słowa, wyrażenia i zdania, które są nośnikiem ważnych treści. Nie można zaznaczać zbyt wiele, gdyż tekst będzie mało przejrzysty, co stanowi dodatkowe utrudnienie

2. Słownictwo

Rodzina słów

Przy wprowadzaniu nowej leksyki, przede wszystkim tej kluczowej, będącej nośnikiem ważnych treści powinniśmy kuć żelazo póki gorące i nie koncentrować się tylko na pojedynczym słowie, ale na całej jego rodzinie. Można to czynić uwzględniając:

• Słowotwórstwo

(dt.)

unterschreiben-Unterschrift

lieben-Liebe

leben-Leben

• Przeciwieństwo znaczeń

Arbeit-Freizet

erlauben-verbieten

• Skojarzenia /mapa mentalna

Schloss – besichtigen/renovieren/fotografieren (dt.)

Dobrą metodą sprawdzającą i przyjemną dla ucznia stanowią tutaj wszelkiego rodzaju asocjogramy i mapy mentalne.

Karteczki

Należy zapewnić uczniowi bloczek z kolorowymi karteczkami łatwymi do wyrywania, najlepiej z samoprzylepnym paskiem. Nowo poznane słowa, zwroty i wyrażenia, oraz konieczne struktury gramatyczne należy na nich zapisywać dużymi i wyraźnymi literami.

Uczeń może to czynić również samodzielnie pod kontrolą nauczyciela, co ćwiczy jego umiejętność pisania i sprawność manualną. Tak przygotowane karteczki można wykorzystać do pracy na lekcji, czy podczas sprawdzania wiadomości ucznia w zakresie tworzenia rodzin słów, map mentalnych, budowy danych struktur. Można również zaproponować uczniowi naklejanie tych karteczek w widocznym miejscu swojego pokoju i tak długie spoglądanie na ich treść, aż sam stwierdzi, że dany zwrot czy słowo już zapamiętał. Metoda ta jest zresztą przydatna nie tylko dla uczniów z dysfunkcjami, sama ją stosowałam jeszcze podczas studiów. Nie cieszy się niestety dużym powodzeniem, ponieważ jest nieco pracochłonna, a szkoda.

Na zajęciach nie powinno zabraknąć

- wizualizacji i demonstracji z wykorzystaniem plansz, zdjęć, diagramów, rekwizytów, konkretów (np. prawdziwych owoców, części garderoby itp.)

- technik o charakterze zabawy (np. pokazywania ciałem nowych słów, gry)

- samodzielnych prac ucznia (np. własnych dialogów, czy też innych form wyrazu np. planu miasta)

- komunikatów z życia codziennego, czy świata przyrody

CZY W INNOWACJI MOGĄ BRAĆ UDZIAŁ DYSLEKTYCY I UCZNIOWIE Z TRUDNOŚCIAMI W NAUCE?

Tak, ponieważ cała innowacja bazuje na metodach aktywizujących, polisensorycznych, wykorzystujących wszystkie zmysły nie tylko słuchu, ale również węchu, czy dotyku. Wiadome jest, że metody te podnoszą efektywność procesu dydaktycznego w przypadku uczniów dyslektycznych, czy też z problemami w nauce.

Najistotniejszą rzeczą dla realizacji niniejszej innowacji jest jednak pozytywna i silna motywacja ucznia, ale dotyczy to także uczniów bez żadnych problemów w nauce.

RAMOWY WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH AKTÓW MOWY ORAZ STRUKTUR GRAMATYCZNYCH NIEZBĘDNYCH DO ICH WYRAŻANIA W JĘZYKU NIEMIECKI

6. Treści programowe z języka niemieckiego realizowane w trakcie innowacji                                                                           

Temat innowacji został opracowany zgodnie z podstawę programową kształcenia ogólnego dla III etapu edukacyjnego. Spełnia również wymogi wymienionych poniżej aktów prawnych:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej

 Rozorządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej

    Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 poz. 59 ze zm.) działalność innowacyjna ma być integralnym elementem działalności szkoły/placówki, a poprzez zniesienie wymogów formalnych, warunkujących według dotychczas obowiązujących przepisów, realizację innowacji, wyzwolić kreatywność uczniów i nauczycieli.

  Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół

 Charakter zajęć jest raczej otwarty. W zależności od dostępności tekstów bazowych oraz stopnia ich trudności możliwe są modyfikacje wg bieżących potrzeb.

Poza realizacją treści nauczania zawartych w podstawie programowej, celem jest również prezentacja zagadnień językowych uwarunkowanych kulturowo, historycznie i regionalnie, chodzi tu głównie o język potoczny, jak również utarte powiedzenia czy wyrażenia idiomatyczne.

7. Ewaluacja pracy

Ewaluacja będzie dokonywana pod koniec każdego roku szkolnego,w którym realizowana będzie innowacja tj. 2021/22 oraz 2022/23 , celem pozyskania informacji zwrotnej na temat pracy oraz oczekiwań uczestników innowacji,  realizacji i efektów pracy  na zajęciach języka niemieckiego.

 Ewaluacja będzie oparta o ankiety dla uczniów i rodziców. Realizacja innowacji zostanie przedstawiona w formie raportu uwzględniającego określenie stopnia realizacji poszczególnych celów i zadań przewidzianych w innowacji.

W trakcie realizacji programu w ramach zajęć w grupie uczniowie otrzymują swoje „paszporty”, które uprawniają ich do wstępu np. do obcojęzycznej restauracji, czy kina. W ramach zajęć muszą być organizowane stacje, z którymi uczniowie spotkają się podczas podsumowania programu. Każdy uczeń ma trzy szanse na pomyślnie przejście do następnej stacji. Jeśli mu się to nie uda może liczyć się z wykluczeniem z grupy i utratą szansy na dotarcie do finału. Ocena ucznia musi być obiektywna  i konsekwentna, tylko wtedy można oczekiwać realizacji założonych celów.  W grupie realizującej innowację będzie obowiązywać zasada „ Albo umiesz, albo nie.”, nie może być miejsca na lenistwo.

Liczba uczniów, którzy dotrą do finału i wykażą się w pełni komunikatywną sprawnością mówienia i rozumienia ze słuchu w języku obcym będzie najbardziej obiektywną oceną powodzenia innowacji.

Prezentacja poszczególnych stacji językowych podczas zajęć otwartych odbędzie się jako podsumowanie innowacji.

8. Warunki realizacji innowacji

Realizacja programu polega na organizacji grupy językowej, która powinna liczyć maksymalnie 15 osób. Uczniowie powinni uczestniczyć w zajęciach konwersacyjnych z języka niemieckiego w wymiarze 45 minut tygodniowo w latach 2021/22 i 2022/23. Tylko intensywny proces kształcenia językowego, może przynieść założone efekty. Przy organizacji zajęć nie bardzo istotny jest stopień zaawansowania ucznia w języku niemieckim, ponieważ, jeśli wziąć pod uwagę możliwość komunikowania się uczniów w języku niemieckim w szkole podstawowej  jest on bardzo niezadowalający,natomiast motywacja i determinacja uczniów są kluczowe dla powodzenia całego przedsięwzięcia. Realizacja innowacji obejmuje dwa lata szkolne i powinna przebiegać podobnie jak  w szkole językowej (tj. bez ocen i przy pełnej świadomości celu  uczęszczania na zajęcia).

Po zakończeniu każdego roku zostanie zorganizowane tzw. „miasteczko językowe”, w którym powstaną liczne stacje przypominające sytuacje życia codziennego. I tak np. w kasie biletowej można kupić czy zarezerwować bilet tylko w języku niemieckim. Uczeń musi wykazać się możliwością porozumienia się dla zaliczenia stacji  i otrzymania wpisu w swoim „paszporcie” opracowanym zgodnie z założeniami [ESOKJ].